"Raz po raz pojawia się kwestia zdrady, oddania, sprzedania, odstąpienia, przekazania* Polski Stalinowi w Teheranie, Jałcie i Poczdamie. Ponieważ te określenia dość jasno przypisują winę aliantom, a wina nie może powstać bez działania lub zaniechania więc chciałbym się dowiedzieć jakie działanie byłoby w czasie konferencji (a może również na froncie) właściwe, żeby Polska nie została oddana**

UWAGA: (doświadczenie z podobnymi tematami każde dopisać taką uwagę)

Off topiki, nawiązania do obecnej polityki, "zdrady" w 1939, ewentualnego sojuszu polsko-niemieckiego, ewentualnego sojuszu "międzymorza" i podobne, które jakoś często się wkradają do podobnych tematów"- nie dotyczą tematu."

Na początek dyskusji-cytat z innego (Śp.) forum:


Zapraszam do dyskusji. Pragnę także przypomnieć że ani w okresie konferencji teherańskiej ani konferencji jałtańskiej ani Amerykanie, ani Brytyjczycy nie mieli w Polsce żadnej jednostki wojskowej, instytucji czy urzędu i nie kontrolowali ani cala jej terytorium więc nie bardzo mieli co "oddawać".

Używanie terminu "sprzedanie" ,"oddanie" ,"odstąpienie", "przekazanie" sugeruje że alianci zachodni w jakiejś formie kontrolowali wówczas Polskę z czego zrezygnowali. Co według mnie jest fałszem bo ani terytorium Polski ani jej ludności ani nawet terytoriów bezpośrednio graniczących z Polską alianci zachodni nie kontrolowali.


Nadmienię że Brytyjczycy/brytyjscy stratedzy -na zlecenie premiera Churchilla prawdopodobnie z kwietnia 1945 r. -wiosną 1945 r.opracowali i przedstawili premierowi UK w ostatniej dekadzie maja studium sztabowe "Unthinkable"(bez żadnych konsultacji i udziału USA w tychże pracach studyjnych) będące studium sztabowym hipotetycznej Trzeciej Wojny Światowej. W I wariancie tego sporządzonego w okresie pomiędzy konferencją w Jałcie a konferencją w Poczdamie studium sztabowego -studium hipotetycznej operacji zaczepnej wojsk obu zachodnich mocarstw wraz z wszystkimi 3 gotowymi dywizjami PSZ na zachodzie a może i z 10-12 dywizjami niemieckimi, w II wariancie ostatecznie przyjętym latem 1945 -defensywy i obrony UK ) po analizie sytuacji uznali projekt operacji zaczepnej za nadmiernie ryzykowny, kosztowny i niepewny. Nic osobistego-to były tylko interesy(w tym przypadku- interesy, kalkulacje i realne możliwości UK).

geostrategii i geografii się nie przeskoczy. ZSRR niezależnie od tego czy pomoc byłaby wielka czy ograniczona Polskę zajmował, żadne zmniejszanie L-L, koncepcje bałkańskie, czy stawianie żądań tego nie zmienia. A o ustroju w Polsce (jak i w pozostałych krajach Europy) decydował ten kto je wyzwolił / zdobył.

mamy akceptację rzeczywistości, a tą generowało rozmieszczenie armii w 1943/44/45

WB podobnie jak i USA "nie zabroniła" II RP wykonywania suwerennej władzy nad całym jej terytorium z 1939 roku. Nie zamierzała tylko robić tego za nią. Skoro w tym wojennym pokerku pod koniec wojny było jasne dla wszystkich, że II RP, mając w ręku same blotki i kilka żetonów w kieszeni, blefuje to po prostu powiedziała "przykro nam ale pasujemy".
Bowiem stosunki międzynarodowe brutalne są.

mamy akceptację rzeczywistości, a tą generowało rozmieszczenie armii w 1943/44/45

Wielka Brytania podobnie jak i USA "nie zabroniła" II RP wykonywania suwerennej władzy nad całym jej terytorium z 1939 roku. Nie zamierzała tylko robić tego za nią. Skoro w tym wojennym pokerku pod koniec wojny było jasne dla wszystkich, że II RP, mając w ręku same blotki i kilka żetonów w kieszeni, blefuje to po prostu powiedziała "przykro nam ale pasujemy".
Bowiem stosunki międzynarodowe brutalne są.

A kto w wizji alternatywnej miał masowo umierać/ginąć na frontach z Niemcami i Japonią -Brytyjczycy i Amerykanie?

ZSRR niezależnie od tego czy pomoc byłaby wielka czy ograniczona Polskę zajmował, żadne zmniejszanie L-L, koncepcje bałkańskie, czy stawianie żądań tego nie zmienia.

Na zachodzie bano się zapętlić tak jak zakałapućkano się w 1939 r.- gdy najpierw latami podkarmiano Hitlera i Mussoliniego, tolerowano kolejne jego zdobycze od Nadrenii po Czechosłowację, i pomniejsze zdobycze Benito od Abisynii po Albanię

A w efekcie wyhodowano bandyckie supermocarstwo,przy którym Hitler to był mały facet,grający w trzeciej lidze.Pokonanie go zajęło 45 lat, a koszty przewyższyły koszty DWS.

Jak już wyjaśniano w wielu podobnych dyskusjach na forum dws:


geostrategii i geografii się nie przeskoczy. ZSRR niezależnie od tego czy pomoc byłaby wielka czy ograniczona Polskę zajmował, żadne zmniejszanie L-L, koncepcje bałkańskie, czy stawianie żądań tego nie zmienia. A o ustroju w Polsce (jak i w pozostałych krajach Europy) decydował ten kto je wyzwolił / zdobył.

6 lutego 1944 odbyła się kolejna rozmowa Churchilla z Mikołajczykiem w której brali też udział minister Eden, brytyjski ambasador przy rządzie emigracyjnym ,minister spraw zagranicznych Romer i ambasador Raczyński. Churchill ponownie nalegał na przyjęcie Linii Curzona i po raz pierwszy zawiadomił, że Rosjanie domagają się części Prus Wschodnich(Królewiec)co wywołało ostre polskie sprzeciwy. Brytyjski premier wskazał że istnieją tylko 3 możliwości :
-osiągnąć porozumienie ,w którym wezmą udział wszystkie strony
-osiągnąć anglo-rosyjskie porozumienie ,w ramach którego on będzie się starał rozstrzygnąć kwestię granic i zapewnić ludzkie traktowanie Polaków
-nie robić nic ,podczas kiedy 'rosyjski walec parowy" przejedzie przez Polskę ,w Warszawie powstanie rząd komunistyczny a obecny rząd Polski nie będzie mógł czynić nic innego niż tylko składać protesty wobec całego świata. W tym miejscu minister Eden zauważył ,że taka możliwość "będzie miała bardzo małą wartość dla rządu emigracyjnego ,gdyż wykluczy możliwość ich powrotu do Warszawy" .Mikołajczyk nie zgodził się na Linię Curzona.


"16 lutego 1944 roku odbyło się jeszcze jedno polsko-brytyjskie spotkanie na szczycie, w czasie którego Churchill użył całej swej elokwencji, aby skłonić Mikołajczyka do przyjęcia linii Curzona za sine qua non szerszego polsko-rosyjskiego porozumienia. Wysiłki Churchilla były jednak znowu bezowocne, chociaż przedstawił on powody przemawiające za polskimi ustępstwami w sposób jak najbardziej przekonywający, a nawet drastyczny.
Wywody Churchilla mogły posłużyć Mikołajczykowi jako lekcja Realpolitik.
Brytyjski premier pytał Mikołajczyka, czy ma oświadczyć Stalinowi, iż porozumienie było niemożliwe; dla Wielkiej Brytanii mogło to być najłatwiejszym wyjściem. Rosjanie szybko parli naprzód i wkrótce mogli utworzyć marionetkowy, niemniej szeroko popierany, rząd w Polsce, a następnie przeprowadzić sfingowany plebiscyt. Polska może nawet zostać przyłączona do Związku Radzieckiego. Tymczasem Rząd Polski będzie nadal w Londynie, a Polacy w kraju będą myśleli, iż było mu tam całkiem wygodnie. Nie będzie on miał jednak żadnego wpływu na toczące się wypadki. [1.]"My nie możemy i wcale nie chcemy - mówił Churchill - powstrzymać marszu Rosjan przez Polskę przeciwko Niemcom, którzy będą wszystko niszczyli w czasie swego odwrotu. My pozostaniemy w jak najściślejszych stosunkach z Rosjanami, a [2.]Polska nie będzie niczym innym jak powodem do skargi i okrzykiem bólu rozlegającym się wielkim echem." Niczego się tym nie osiągnie. Polacy nie będą mieli swej ojcowizny, nie otrzymają żadnych odszkodowań od złamanych Niemiec, nie będzie mowy o porozumieniu z Rosją. Przez sto pięćdziesiąt lat Polski nie było, a jej "synowie byli zmuszeni bić się przeciwko sobie" w czasie sporów pomiędzy trzema cesarstwami. Obecnie nadarzała się sposobność zapewnienia im schronienia, po ich udrękach, w zwartym kraju, o co był gotów jak najusilniej zabiegać. Churchill przyznawał, iż jeśli polskie obawy, że Rosjanie byli przewrotni, były uzasadnione, to źle to wróżyło światu, ale najgorzej Polakom. Wielka Brytania zawsze walczyła przeciwko wszelkim tyraniom, ale możliwości jej były ograniczone i nie mogła sama uratować Polski.
Churchill mówił, iż dochodziły go słuchy, że Polacy wspominali o "drugim Monachium", ale im nie wolno było o tym mówić, gdyż "brali udział w rozgrabieniu Czechosłowacji". [3.]Podkreślał też, iż on inaczej niż Polacy podchodził do Rosji, bez której udziału w tej wojnie nie byłoby nie tylko środków do "odbudowy państwa polskiego", ale sama Polska "uległaby stopniowej likwidacji". Jego zdaniem musiało dojść do jakiegoś porozumienia z Rosją.
(...)
Mikołajczyk stwierdził w odpowiedzi, iż [4.]żywił nadzieję, że Wielka Brytania pozostanie wierna swym tradycjom i weźmie słabszego w obronę. Uskarżał się przy tym, iż właściwie Rządowi Polskiemu nie udzielono żadnych konkretnych gwarancji w zamian za żądane ustępstwa. Ponownie też odrzucił linię Curzona oraz [5.]wyraził gotowość wszczęcia rokowań na podstawie linii demarkacyjnej przebiegającej na wschód od Wilna i Lwowa.
[6.]W czasie swych rozmów z Polakami Churchill ustawicznie upominał ich, aby nie spodziewali się od Anglii więcej, niż mogła dla nich uczynić. Starał się im wytłumaczyć, iż muszą się pogodzić z nieodmiennymi faktami historii, strategii i geografii i pójść na przyjazne współżycie z Rosją, choć była ona trudnym i surowym sąsiadem, gdyż [7.]był to jedyny sposób zapobieżenia powstania w Polsce prokomunistycznego rządu. "Źródło: Ciechanowski W., Powstanie Warszawskie, Rdz II Wielka Trójka i Polska /5. Mikołajczyk i Churchill. 'Sprawozdanie z rozmowy pomiędzy premierem Mikołajczykiem i premierem Churchillem, 16 II 1944, IGS - PRM, L 47/60 .

(...) ustalono, iż 25 kwietnia Churchill spotka się z nowo przybyłymi do Londynu przedstawicielami kraju: Z. Berezowskim, sekretarzem generalnym SN , oraz gen. S. Tatarem ("Taborem"), zastępcą szefa Sztabu AK.
W czasie tego spotkania Berezowski mówił o nieustającym oporze, jaki naród polski stawiał Niemcom pomimo okrutnych represji i niesłabnącego ucisku. Równocześnie podkreślał, że kraj ufał, że Wielka Brytania i Churchill zapewni Polsce niepodległość i integralność jej granic. Churchill obiecywał zabiegać o niepodległość Polski, ale nie o integralność jej granic, znowu opowiadając się za linią Curzona - oddaniem Wilna i Lwowa Rosji oraz kompensatami kosztem Niemiec na zachodzie. Berezowski odpowiedział , iż naród polski twardo stał na gruncie nietykalności granic oraz gotów był walczyć o Wilno i Lwów. Churchill nie wdając się w dyskusję powiedział w poważny, a nawet ponury sposób:
"Zapewne. Decyzja oporu, bez względu na konsekwencje, jest przywilejem każdego narodu i nie można go odmówić nawet najsłabszemu." Źródło: Ciechanowski W., Powstanie Warszawskie, Rdz II Wielka Trójka i Polska /5. Mikołajczyk i Churchill, Sprawozdanie z rozmowy między premierem Churchillem a premierem Mikołajczykiem i przedstawicielami Polski Podziemnej, 25 IV 1944, IGS PRM, L 48/132.

Jeden z czołowych w KG AK zwolenników rozpoczęcia PW, a pod koniec wojny i  tuż po wojnie dowódca podziemia poakowskiego w Polsce - pułkownik Jan Rzepecki - podsumował to post factum tak:
"Upór w sprawie granicy wschodniej pozbawił rząd polski poparcia wszystkich sojuszników, postawił go w zupełnej izolacji. Odtąd znika wszelka możliwość współdziałania ze Związkiem Radzieckim, cele obu rządów stają się jawnie przeciwstawne, brak stosunków dyplomatycznych zmienia się w otwartą walkę polityczną. ("Szaleństwo")! Anglosasi umywają ręce i Polacy stają się dla nich zawadą. [[fragment o zrzutach]]. Rząd ZSRR, opierając się na postanowieniach teherańskich, do których Anglosasi przyznają się już jawnie (Churchill 22 lutego 1944) nie jest już wcale zainteresowany w poprawie stosunków z rządem polskim. Podtrzymując go działałby na własną szkodę - toteż zwalcza go wszystkimi środkami politycznymi i realizuje układ teherański nie oglądając się już na rząd polski i jego organy w kraju. Naszym rodakom na emigracji pozostawały już tylko protesty i narzekania, że Anglicy i Amerykanie okazali się złymi Polakami, a Rosjanie tylko "odwiecznymi wrogami", my zaś w kraju zostaliśmy wmanewrowani w ślepą ulicę".


Ambasador USA w ZSRR A. Harriman informował w tym okresie 1944 r. Departament Stanu i prezydenta USA:
"Według mnie nie ma wątpliwości, że politykę [[polskiego]] rządu określa grupa oficerów, którzy są przekonani, że wojna z Rosją Radziecką jest nieuchronna." i " Stalin jest przekonany o tym , że nie można mieć nadziei na przyjazne stosunki z Polską, jeśli u władzy będzie rządząca grupa z Londynu, dlatego nie chce, żeby Armia Czerwona przywracała ich władzę. Sądzę, że w zasadzie ma on rację."


20 lipca 1944 r. James Clement Dunn ,dyrektor Biura Spraw Europejskich w Sekretariacie Stanu,poinformował swych przełożonych, że po przekroczeniu Linii Curzona przez Armię Czerwoną należało oczekiwać nowych wydarzeń w polsko-radzieckich stosunkach. Dunn sądził ,że właściwie nie było już żadnej nadziei na wznowienie stosunków pomiędzy polskim rządem emigracyjnym a rządem radzieckim. Spodziewał się że Rosjanie uznają KRN za "tymczasowe przedstawicielstwo narodu polskiego". Jeżeli do tego dojdzie stwierdzał Dunn wytworzy się sytuacja, której Anglosasi pragnęli uniknąć. Londyn i Waszyngton będą utrzymywać stosunki i uznawać rząd londyński jako jedynie legalne przedstawicielstwo Polski, kiedy Moskwa będzie współpracować i popierać jeśli nie otwarcie uznawać ,rywalizującą reprezentację. Według Dunna narastało niebezpieczeństwo wojny domowej w której jedna strona, prawdopodobnie ta przegrywająca walczyć będzie z moralnym poparciem Stanów Zjednoczonych a druga z bezpośrednim poparciem Rosji.

(za prof. J. Ciechanowskim)

A w efekcie wyhodowano bandyckie supermocarstwo,przy którym Hitler to był mały facet,grający w trzeciej lidze.

Szczególnie zaniepokojeni postanowieniami deklaracji anglo-amerykańskiej byli przedstawiciele rządu polskiego, a najbardziej lapidarnie wyraził to Witold Leitgeber stwierdzając: „Karta Atlantycka jest dla nas fatalna”3. Powodem takiej oceny było nie tylko przekonanie, że zasady deklarowane przez Anglosasów stoją w sprzeczności z długofalowymi celami wojennymi Polski; decydowały o niej również konkretne wydruki polityczne, w jakich Karta Atlantycka została ogłoszona. Do jej publikacji doszło w bardzo ważnym dla rządu polskiego okresie kryzysu związanego z podpisaniem 30 lipca układu Sikorski-Majski. Wydarzeniem, które rozbudziło dodatkowe emocje wśród polskich polityków w Londynie, było opublikowanie 1 sierpnia na łamach „Timesa” artykułu wstępnego zatytułowanego Peace and Power , najprawdopodobniej inspirowanego przez rząd brytyjski. Dotyczył on przyszłości powojennej Europy, która —
zgodnie z wyrażonym w artykule przekonaniem — powinna być budowana raczej na wzór ładu wiedeńskiego niż wersalskiego. Twórcy rozwiązań pokojowych w Wiedniu uniknęli
bowiem błędu popełnionego w Wersalu — nie kierowali się sentymentami, a realną oceną siły poszczególnych państw europejskich. Już sama ocena obydwu kongresów, które odegrały jakże różną rolę w historii Polski, była dla rządu polskiego niepokojąca, ale prawdziwym powodem obaw była przedstawiona w artykule ocena tzw. realities of power. Stwierdzano, że ponieważ po wojnie ani Wielka Brytania, ani Stany Zjednoczone nie będą pretendować do odgrywania w Europie Wschodniej znaczącej roli, przywództwo na tym obszarze przypadnie Niemcom lub Rosji. W interesie Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR leży, by rosyjskie
wpływy nie zostały przyćmione przez niemieckie. Problem pozycji Niemiec w powojennej Europie uznano jednak za zagadnienie podstawowe, w którego rozwiązywaniu należy liczyć się z tym, że „wymuszone rozczłonkowanie Niemiec byłoby sprzeczne ze współczesną tendencją do tworzenia większych i bardziej zintegrowanych jednostek” i najprawdopodobniej
nie byłoby trwałe. Takie wyznaczenie roli mocarstw zachodnich, Związku Radzieckiego
i Niemiec w Europie Środkowej i Wschodniej było całkowicie sprzeczne z przyjętymi przez rząd polski celami wojennymi.
W tej sytuacji opublikowaną dwa tygodnie później Kartę Atlantycką odebrano jako zagrożenie dla polskich interesów narodowo-państwowych. Taką ocenę zawarł w liście skierowanym do premiera Władysława Sikorskiego Marian Seyda5, pełniący do czasu złożenia dymisji z rządu funkcję kierownika Biura Prac Politycznych, Ekonomicznych i Prawnych,
którego zadaniem było przygotowywanie materiałów na konferencję pokojową. W dokumencie opracowanym przez BPPEiP zwrócono uwagę przede wszystkim na punkt drugi
amerykańsko-brytyjskiej deklaracji, głoszący, że jej sygnatariusze „nie godzą się na żadne
zmiany terytorialne, które by nie odpowiadały swobodnie wyrażonym życzeniom ludów zainteresowanych”. Wprowadzenie w życie tej zasady przekreślałoby polskie szanse na otrzymanie po wojnie postulowanych przez rząd polski Gdańska, Prus Wschodnich i Śląska Opolskiego, czy innych terytoriów. Ponadto, zaniepokojenie budziły sformułowania zawarte
w punktach czwartym i piątym Karty, które nie dawały wystarczającej gwarancji rekompensaty po wojnie szkód wyrządzonych krajom okupowanym, a wręcz przeciwnie — obiecywały „wszystkim państwom, wielkim i małym, zwycięzcom i zwyciężonym” równe prawa
w dziedzinie gospodarczej. W omawianym dokumencie podkreślono natomiast, że strona
polska powinna wykorzystać punkt ósmy Karty (mówiący o rozbrojeniu Niemiec), postulując przekazanie Polsce części niemieckiego przemysłu zbrojeniowego.
Nie wszystkie elementy tej argumentacji zostały podchwycone przez polskich polityków,
ale niepokój dzielono powszechnie i rząd polski zdecydował się na oficjalne poruszenie tej
kwestii wobec brytyjskich gospodarzy. 18 sierpnia polski ambasador w Londynie, Edward
Raczyński (od 22 sierpnia kierownik MSZ), w rozmowie z brytyjskim ministrem spraw zagranicznych Anthonym Edenem przedstawił polskie obawy. Wynikiem przeprowadzonej
rozmowy było oficjalne pismo skierowane przez Raczyńskiego do Edena 25 sierpnia, przedstawiające polskie zastrzeżenia wobec Karty Atlantyckiej, jak również polski projekt brytyjskiego oświadczenia, które Eden miał skierować na ręce Raczyńskiego lub Sikorskiego.
Zanim omówimy zawarte w nich treści, zatrzymamy się chwilę nad chronologią wydarzeń. Wspomniana rozmowa Raczyńskiego z Edenem odbyła się w czasie, gdy nie było
jeszcze mowy o planach wspólnego alianckiego poparcia dla Karty Atlantyckiej. Jak się
okazało, Brytyjczycy dążyli do jego uzyskania i planowali, iż wyrażone ono zostanie w czasie drugiego spotkania między alianckiego w St. James’s Palace6. O spotkaniu takim rządy
państw alianckich, a także przedstawiciel Wolnych Francuzów, powiadomieni zostali pismem A. Edena z dnia 20 sierpnia.7 W piśmie tym mowa była o planach związanych z komisją Leith-Rossa (ds. powojennej gospodarki), nie została natomiast poruszona kwestia karty Atlantyckiej. Nie udało się dotrzeć do materiałów pozwalających stwierdzić z całą
pewnością, kiedy propozycja poparcia Karty została aliantom przedstawiona8, ale stało się to być może tego samego, lub następnego dnia, w telegramie bowiem Dominion’s Office skierowanym 21 sierpnia do rządów dominiów brytyjskich jest mowa o tym, że rządy alianckie są właśnie konsultowane w tej sprawie przez rząd Jego Królewskiej Mości.9
Konsultacje takie rzeczywiście trwały i wykazywały, że nie tylko rząd polski dostrzegał zagrożenie płynące z realizacji zasad Karty Atlantyckiej. Niepokój ten podzielały również
rządy Jugosławii i Czechosłowacji. 23 sierpnia jugosłowiański minister spraw zagranicznych Momčilo Ninčić zwrócił się w tej sprawie do polskiego MSZ10, wyrażając swoje zastrzeżenia co do punktów 1. i 2. Karty Atlantyckiej i stwierdzając konieczność przedłożenia
tych zastrzeżeń rządom Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych jeszcze przed spotkaniem
w St. James’s Palace. Przed podjęciem takiej akcji Ninčić pragnął uzgodnić stanowisko jugosłowiańskie z polskim. Rząd polski wybrał jednak samodzielne działanie, być może dlatego, że — jak później zobaczymy — już wówczas zamierzano powołać się na Jugosławię
w zupełnie innym kontekście.
Swoje stanowisko rząd polski przedstawił Brytyjczykom we wspomnianym już liście z 25 sierpnia11. Mowa w nim była przede wszystkim o punkcie 2. Karty, który „rozpatrywany abstrakcyjnie jest bezsporny”, jednak — wobec dokonanych w Europie zbrodni i przymusowych przesiedleń — zastosowany dosłownie nie spełni wymogów czasu. Przeciwstawiając się rygorystycznemu wprowadzeniu punktu 2. deklaracji w życie strona polska przywoływała 13. punkt Wilsona, mówiący o zapewnieniu Polsce „wolnego dostępu do morza”,
stanowiącego dla niej gwarancję niepodległości. Stwierdzano, że tym razem dostęp ten powinien być „rzeczywiście wolny i bezpieczny”. W liście zwracano również uwagę na to, że
choć punkty 3, 6 i 8 Karty Atlantyckiej zawierają zapewnienia ochrony słabszych państw przed agresywnymi sąsiadami, to jednak nie dają wystarczających tego gwarancji.
Do listu dołączony był projekt pisma, jakie rząd JKM miał skierować do rządu RP. Brytyjczycy mieli w nim oświadczyć, że punkt 2. Karty Atlantyckiej nie może być interpretowany zbyt rygorystycznie i że pomyślany był on dla zapewnienia ochrony państwom alianckim, przyjacielskim lub neutralnym, nie miał natomiast być stosowany w odniesieniu do
państw wrogich, czy też w sposób wykluczający zmiany konieczne z uwagi na bezpieczeństwo europejskie i względy gospodarcze.

Potem zaś przyszedł marzec 1942 gdy Winston przystał do stanowiska Edena tj nie można odmawiać Rosji praw do granic które posiadała w momencie napaści niemieckiej.

I
7 marca 1942 premier Churchill napisał do FDR „Rosnący ciężar wojny przekonał mnie że zasady Karty Atlantyckiej nie powinny być interpretowane w taki sposób aby odmawiać Rosji praw do granic , które posiadała w momencie napaści niemieckiej. O treści listu został powiadomiony Stalin.

eksperci Departamentu Stanu zdecydowania odradzali prezydentowi Rooseveltowi angażowanie się w problemy małych państw europejskich. Zalecali trwanie przy enigmatycznych sformułowaniach Karty Atlantyckiej, bez wdawanie się w ich interpretacje. Zdaniem sekretarza stanu C.Hulla w szczególności polskie kwestie graniczne mogły wciągnąć Stany Zjednoczone w niekończące się kłopoty.

FDR oświadczył Edenowi 15 marca 1943 r., że "wielkie mocarstwa zadecydują co się Polsce należy i że on[[ FDR]]nie ma zamiaru[[..]] targować się z Polską ani innymi małymi państwami; jeśli chodzi o Polskę, najważniejszą rzeczą jest takie jej ustawienie, aby mogła się ona przyczynić do zachowania światowego pokoju"

Autor
Geoffrey Roberts

Alianckie dywizje prące latem 1945 roku na wschód i spychające przy pomocy Polaków Armie Czerwoną aż za linię Curzona? Właśnie takie plany snuł premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill. Przygotowywana w ścisłej tajemnicy operacja miała nosić kryptonim „Unthinkable”.

Operacja[[ w zasadzie to studium sztabowe]] „Unthinkable”, opatrzona datą 22 maja 1945 roku i utajniona do roku 1998, była scenariuszem wojny z Rosją nakreślonym przez brytyjskich sztabowców z sekcji Planowania Połączonych Sztabów

Plan awaryjny
Nie jest jasne, kiedy Churchill polecił swoim ekspertom jego opracowanie, ale musiało to nastąpić nie później niż w kwietniu 1945 roku. Najwyraźniej Churchill dopuszczał możliwość wybuchu wojny lub jakiegoś konfliktu z ZSRR jeszcze przed ostatecznym pokonaniem nazistowskich Niemiec przez koalicję sowiecko-aliancką.

Należy zwrócić uwagę, że operacja „Unthinkable” poprzedziła próby pierwszej bomby atomowej przeprowadzone w lipcu 1945 roku, była zatem studium wykonalności, a jednocześnie planem awaryjnym – przypuszczalnie ostatnim tego rodzaju – konwencjonalnej wojny światowej, w odróżnieniu od wojny jądrowej.

Operacja „Unthinkable” została przygotowana podczas załamania się stosunków brytyjsko-sowieckich. W okresie pojałtańskim Sowieci, Brytyjczycy i Amerykanie prowadzili przeciągające się rozmowy w sprawie utworzenia nowego polskiego rządu. Aliancka inwazja i okupacja Niemiec były w pełnym toku, ale po „incydencie berneńskim” Moskwa zaczęła podejrzewać, że zachodni sojusznicy mogą podpisać rozejm z niemieckimi wojskami we Włoszech oraz innych krajach, aby ułatwić im przegrupowanie sił na froncie sowiecko-niemieckim.

Co zrobią Amerykanie?
Churchill był sfrustrowany tym, że Ameryka odmówiła użycia wojsk alianckich, które znajdowały się na miejscu, do wymuszenia na Stalinie kolejnych ustępstw politycznych. Marszałek Tito ograniczał brytyjskie wpływy w Jugosławii, a greccy komuniści domagali się władzy w kraju, który miał kluczowe znaczenie dla strategicznej pozycji Wielkiej Brytanii w rejonie Morza Śródziemnego.


Jednak głównymi czynnikami, które mogły wywrzeć wpływ na przyszłe stosunki brytyjsko-amerykańskie i sowiecko-amerykańskie, były śmierć Roosevelta w kwietniu 1945 roku oraz zaprzysiężenie Harry’ego S. Trumana na nowego prezydenta Stanów Zjednoczonych. Oprócz tego nie było jasne, co się stanie, gdy Stany Zjednoczone przegrupują siły, aby pokonać Japonię po zwycięstwie aliantów w Europie.

„Lękam się strasznych rzeczy”
Ówczesny nastrój Churchilla dobrze oddają słowa, które skierował do swojego ministra spraw zagranicznych, Anthony’ego Edena, na początku maja 1945 roku
Lękam się strasznych rzeczy, które mogą nastąpić, gdy Rosjanie będą się posuwać w głąb Niemiec, ku Łabie. Planowane wycofanie wojsk Stanów Zjednoczonych z linii okupacyjnych uzgodnionych z Rosjanami […] będzie oznaczać, że fala rosyjskiej dominacji przetoczy się 200 km dalej, na froncie długości 480–650 km.

To […] wydarzenie […] byłoby jednym z najbardziej ponurych w historii. […] Polska zostałaby całkowicie otoczona, pogrzebana między obszarami objętymi rosyjską okupacją. […] pod kontrolą Rosji znalazłyby się państwa bałtyckie, Niemcy aż po linię okupacyjną, Czechosłowacja, znaczna część Austrii, cała Jugosławia, Węgry, Rumunia i Bułgaria, aż po balansującą na krawędzi Grecję. Znalazłyby się w niej wszystkie wielkie stolice środkowej Europy. […]

Byłoby to wydarzenie bezprecedensowe w dziejach kontynentu. […] Wszystkie te sprawy można załatwić jedynie przed wycofaniem wojsk Stanów Zjednoczonych z Europy. Jeśli nie zrobimy tego przed ich wycofaniem, […] nie będzie żadnych widoków na ich zadowalające rozwiązanie i bardzo mało środków do zapobieżenia trzeciej wojnie światowej.

W największej tajemnicy
Z wyjątkiem książki Jonathana Walkera Operation „Unthinkable” (Operacja „Niemożliwa”) sprawa ta była rzadko podejmowana przez historyków. Nie wspomina się o niej w oficjalnej ośmiotomowej biografii Churchilla pióra Martina Gilberta. Zdaniem brytyjskiego historyka Davida Dilksa jest to dokument czysto teoretyczny. Inny specjalista od Churchilla, David Reynolds, uważa, że plan operacji stanowi dowód, iż po trudach trwającej pięć lat wojny Churchill był psychicznie i fizycznie wyczerpany.

Operacja „Unthinkable” powstawała w największej tajemnicy. Nie konsultowano jej z oficerami sztabowymi z innych ministerstw. Sam plan i dokumenty z nim związane można znaleźć w Archiwum Krajowym Wielkiej Brytanii. Pismo przewodnie, sporządzone na papierze urzędowym Ministerstwa Obrony, nosi tytuł „Rosyjskie zagrożenie dla zachodniej cywilizacji”.

Politycznym celem operacji miało być „narzucenie Rosji woli Stanów Zjednoczonych i Imperium Brytyjskiego”. W dokumencie podkreślono, że nawet gdyby „wola” dwóch mocarstw ograniczyła się do „uczciwego układu w sprawie Polski”, nie wykluczałoby to militarnej gotowości do wojny z Rosją: „Szybki sukces mógłby skłonić Rosjan do podporządkowania się naszej woli, […] z drugiej strony mógłby nie przynieść takiego skutku. Decyzja należałaby do Rosjan. Gdyby chcieli wojny totalnej, bylibyśmy na nią gotowi”.

Cztery główne przesłanki
Sztabowcy podkreślili, że operacja „Unthinkable” opiera się na następujących przesłankach. Po pierwsze, operacja przeciwko Rosji uzyska poparcie brytyjskiej i amerykańskiej opinii publicznej, morale wojsk alianckich będzie więc wysokie. Po drugie, zostaną wsparci przez żołnierzy polskich sił zbrojnych wchodzących w skład armii alianckich.

Po trzecie, Rosja, zachowująca neutralność podczas wojny na Dalekim Wschodzie, sprzymierzy się z Japonią. Po czwarte, konflikt rozpocznie się 1 lipca 1945 roku.

Scenariusz naszkicowany w operacji „Unthinkable” liczy zaledwie kilka stron, ale dokument wraz z obszernymi dodatkami zawiera dużo szczegółowych informacji na temat sił nieprzyjaciela oraz ich kondycji, nie tylko w Europie, ale także na całym świecie. ZSRR miały zostać pokonane – podobnie jak zakładał Hitler – przez zajęcie „metropolitalnej Rosji” oraz „rozgromienie wojsk rosyjskich w polu”.

Dokument został podpisany przez kapitana[[ błąd tłumacza - Captain of the Navy to komandor, odpowiednik pułkownika a nie kapitan marynarki]], Guya Granthama (szefa Wydziału Planowania brytyjskiej Admiralicji), brygadiera Geoffreya Thompsona (szefa Sekcji Planowania w Ministerstwie Wojny) i komandora sił powietrznych[[ błąd tłumacza- Air Commodore to po polsku stopień generała brygady lotnictwa lub stopień pośredni pomiędzy generałem brygady a pułkownikiem, a nie komandora Sil Powietrznych]] Waltera Lloyda Dawsona (szefa Planowania Sztabu Sił Powietrznych), którzy doszli do następujących wniosków;
a) Jeśli chcą rozpocząć wojnę z Rosją, muszą być przygotowani na wojnę totalną, która będzie długotrwała i kosztowna.

Przewaga wojsk lądowych wroga czyni bardzo wątpliwe osiągnięcie ograniczonego szybkiego zwycięstwa, nawet gdyby na podstawie oceny politycznej uznano, że wystarczy ono do zrealizowania ich celu politycznego.

Marszalek Alan Brooke nie miał wątpliwości, że plan ataku na Armie Czerwoną nie ma szans powodzenia (Alan Brooke/CC BY-SA 3.0 nl).

Krytyczny marszałek Alan Brooke
Dwudziestego czwartego maja sztabowcy z Sekcji Planowania Połączonych Sztabów odbyli spotkanie z brytyjskimi szefami sztabów i przekazali im kopię dokumentu. Tego wieczoru przewodniczący Komitetu Szefów Sztabów, marszałek polny sir Alan Brooke, zapisał w swoim dzienniku:

Z uwagą przestudiowałem raport sztabowców poświęcony możliwości uderzenia na Rosję, gdyby w przyszłości wystąpiły trudności w rozmowach. Polecono, abyśmy pogłębili tę analizę. Sam pomysł jest oczywiście fantastyczny, a szanse na powodzenie – zerowe. Nie ma wątpliwości, że od tej pory Rosja będzie wszechmocna w Europie.

Trzydziestego pierwszego maja, kiedy brytyjscy szefowie sztabów omówili operację „Unthinkable” z Połączonymi Sztabami, Brooke zanotował w dzienniku: „Jesteśmy bardziej niż kiedykolwiek przekonani, że jest to zadanie niewykonalne”.

Churchill zwrócił się do szefów sztabów z prośbą o uzupełnienie dokumentu Operacja „Unthinkable” o analizę „możliwości wywarcia nacisku na Rosję za pomocą groźby użycia siły lub jej faktycznego za-stosowania”. Odpowiedź nadeszła 8 czerwca wraz ze zwięzłą notatką przedstawiającą bilans sił. Generał Hastings Ismay, doradca wojskowy Churchilla, który przekazał raport premierowi, zanotował, iż szefowie mieli poczucie, że „im mniej o tym napiszą, tym lepiej”.

Miażdżąca przewaga Armii Czerwonej
Kluczową informacją z raportu szefów sztabów było to, że Sowieci mają 264 dywizje, w tym 36 dywizji pancernych, zachodni alianci zaś jedynie 103, w tym ledwie 23 pancerne. Szefowie sztabów zakończyli raport konkluzją:

Względna siła wojsk lądowych wskazuje, że nie jesteśmy przygotowani do przeprowadzenia uderzenia, które pozwoliłoby na osiągnięcie błyskawicznego zwycięstwa. […] gdyby konflikt się rozpoczął, osiągnięcie szybkiego, ograniczonego zwycięstwa przekraczałoby nasze możliwości, dlatego musielibyśmy prowadzić długą i trudną wojnę. Szanse stałyby się nikłe, gdyby znużeni i zobojętniali Amerykanie zaczęli się dystansować, odciągani koniecznością wojny na Pacyfiku.

Churchill nie dał za wygraną i odpowiedział na raport szefów sztabu prośbą, aby ludzie z Sekcji Planowania Połączonych Sztabów sprawdzili, czy Wielka Brytania zdołałaby powstrzymać rosyjską ekspansję, gdyby Amerykanie wycofali się w rejon Pacyfiku.

W notatce sporządzonej w imieniu Churchilla, opatrzonej datą 9/10 czerwca, czytamy: „Mamy nadzieję, że pozostawienie kryptonimu UNTHINKABLE zasugeruje sztabowcom, iż chodzi o zbadanie czysto hipotetycznej możliwości”. Sztabowcy z Sekcji Planowania Połączonych Sztabów wykazali więcej optymizmu w przypadku wojny obronnej z Sowietami niż wojny ofensywnej.

„Rosjanie mogliby poważnie zaszkodzić bezpieczeństwu kraju”
Chociaż wojska sowieckie dotarłyby do wybrzeża Morza Północnego i Atlantyku, Rosjanie nie dysponowali silną flotą zdolną za grozić połączeniom morskim Wielkiej Brytanii, nie wspominając o udanej inwazji na Wyspy Brytyjskie.

Sowieckie siły powietrzne były przystosowane do udzielania taktycznego wsparcia operacjom lądowym, nie zaś do strategicznego bombardowania obiektów przemysłowych i miast, RAF powinien więc odeprzeć rosyjskie ataki lotnicze na Wielką Brytanię.

Sowieci mogliby zaatakować Anglię jedynie rakietami i samolotami bezzałogowymi (jak Niemcy, którzy w latach 1944–1945 używali w tym celu rakiet V1 i V2). Analitycy od planowania konkludowali:

W początkowej fazie konfliktu Rosjanie mogliby poważnie zaszkodzić bezpieczeństwu kraju, używając jedynie rakiet i innych nowych rodzajów broni. Inwazja lub większy atak na nasze szlaki komunikacyjne mogłyby zostać podjęte dopiero po kilkuletnich przygotowaniach.

W połowie lipca, gdy wspomniany dokument był gotowy, w Wielkiej Brytanii rozpisano wybory powszechne i Churchill stanął na progu historycznej przegranej z laburzystami. Liczenie głosów się przeciągało, bo czekano na głosy brytyjskiego personelu wojskowego odbywającego służbę za granicą.

Dzięki opóźnieniu Churchill w drugiej połowie lipca mógł wziąć udział pierwszej części konferencji w Poczdamie. Kiedy Truman przekazał mu nowinę o udanej próbie z bombą atomową, jego zainteresowanie wykonalnością operacji „Unthinkable” odżyło, jednak odejście z urzędu oznaczało, iż dalsze prace nad nią zostaną wstrzymane.

Czy Sowieci chcieli uderzyć na Europę Zachodnią?
Chociaż plan operacji „Unthinkable” trafił do archiwum, w okresie powojennym nastąpiło gwałtowne nasilenie przygotowań Zachodu do wojny z Rosją, kiedy Wielka Koalicja się rozpadła i nastała zimna wojna. Dokumenty związane z operacją „Unthinkable” rodzą dwa pytania.

Po pierwsze: czy w 1945 roku Armia Czerwona szykowała się lub planowała ofensywę, w której wyniku jej wojska mogłyby stanąć na granicy Atlantyku i Morza Północnego? Odpowiedź brzmi nie, bo 23 czerwca 1945 roku ZSRR uchwalił ustawę o demobilizacji sił lądowych i floty.

Demobilizacja rozpoczęła się 5 lipca i zakończyła w 1948 roku. Liczebność sił lądowych i morskich zmalała z jedenastu milionów do niecałych trzech. Rozwiązano Państwowy Komitet Obrony ZSRR i Najwyższe Naczelne Dowództwo (Stawkę) utworzone w lipcu 1941 roku.

Liczba okręgów wojskowych zmniejszyła się z trzydziestu trzech do dwudziestu jeden. Znacznemu ograniczeniu uległa także liczba żołnierzy w Niemczech Wschodnich, Polsce i Rumunii.


We wrześniu 1945 roku wojska sowieckie wycofały się z północnej Norwegii, w listopadzie z Czechosłowacji, w kwietniu 1946 roku z duńskiego Bornholmu, a w grudniu 1947 roku z Bułgarii [[ zaś jeszcze w lipcu 1945 r.-z Jugosławii]]. Głównym zadaniem Armii Czerwonej w sowieckim planie obrony z 1947 roku nie były wojenne działania ofensywne, ale zabezpieczenie granic ZSRR. Dopiero w 1949 roku, gdy powstało NATO, Związek Radziecki rozpoczął przyspieszony program remilitaryzacji.

Czy Stalin wiedział o pomyśle Churchilla?
Drugie pytanie brzmi, czy dowództwo sowieckie wiedziało o brytyjskich planach wojny z ZSRR. Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Pierwsza informacja o operacji „Unthinkable” dotarła do Moskwy 18 maja 1945 roku, opatrzona nietypowym dopiskiem „niezwykle pilne”, który oznaczał, że wiadomość jest bardzo ważna i wymaga natychmiastowego dostarczenia do adresata.

Informacja pochodziła od działającego w Londynie agenta X, którego tożsamość pozostaje utajniona, donoszącego, że na polecenie Churchilla sztabowcy opracowują plan niespodziewanego ataku Brytyjczyków i Amerykanów na wojska sowieckie w Niemczech. Agent X zawiadamiał, że Sekcja Planowania Połączonych Sztabów rozpoczęła prace nad operacją 15 maja.

Tego dnia, podczas spotkania ze sztabowcami, generał brygady Thompson oznajmił, że przygotowania mają przebiegać w całkowitej tajemnicy i że Churchill chciał dać nauczkę Stalinowi, „spychając Rosjan na wschód od linii Curzona, aby następnie zawrzeć pokój”.


Agent X informował, że operacja „Unthinkable” ma polegać na niespodziewanym ataku dwóch grup armijnych – jednej z północy Niemiec, drugiej z rejonu Lipska – w kierunku środkowej Polski. Uderzeniu sił lądowych miały towarzyszyć zmasowane naloty na główne obiekty komunikacyjne i najważniejsze mosty kolejowe na rzekach.

Po nich miało nastąpić uderzenie na południe od osi Linz–Wiedeń. Rozważano możliwość wysłania sił specjalnych w rejon Morza Czarnego, zbombardowania kaukaskich rafinerii naftowych oraz morskich i powietrznych operacji przeciwko Leningradowi.

Zapowiedź powojennych problemów
Raport na temat operacji „Unthinkable” złożył Stalinowi i Mołotowowi dowódca sowieckiego wywiadu wojskowego, generał broni I.I. Iljiczow. Reakcja sowieckiego przywództwa jest nieznana, ale 29 maja Stalin i jego szef sztabu, generał A.I. Antonow, podpisali rozkaz reorganizacji 1. Frontu Białoruskiego i ustanowienia 10 czerwca Grupy Okupacyjnych Wojsk Sowieckich w Niemczech, z marszałkiem G.K. Żukowem jako głównodowodzącym.

Dziewiątego lipca 1945 roku Państwowy Komitet Obrony ZSRR wydał dekret o uzbrojeniu i mechanizacji Armii Czerwonej, który dawał pierwszeństwo wzmacnianiu wojsk na kierunku zachodnim 8 . Takie środki ostrożności były całkowicie zrozumiałe.
(...)


Źródło
Artykuł stanowi fragment książki Geoffreya Robertsa pt. Churchill i Stalin. Toksyczni bracia. Ukazała się ona w Polsce nakładem wydawnictwa Bellona.